Gözümüzde göz yaşının fazlasını buruna akıtan ince kanallar bulunmaktadır. Göz yaşı kanalı tıkanıklığı en sık bebeklerde ve menapoz sonrası kadınlarda görülür. Göz yaşı burna geçemediğinden, göz kapağından yanağa doğru akar. Gözyaşı kanalı tıkanıklığı, gözde ve kanal bölgesinde enfeksiyona neden olur. Sıklıkla hastalar gözde çapaklanma, burun köküne basmakla iltihap gelmesi, burun kökünün yan tarafında şişme yakınması belirtirler. Tanıyı kesinleştirmek için fizik muayenenin yanında gözyaşı kanalı lavajı, Jones testi ve kanal sintigrafisi de gerekli olabilmektedir.

Şekil 1: Nazolakrimal sistem anatomisi. Mavi ile işaretli lakrimal kanal sisteminin en alt bölgede inceldiği ve tıkandığı izlenmekte

Bebeklerde göz yaşı kanal tıkanıklığı (Konjenital dakriostenoz): Genelde doğumdan sonraki ilk 2 ay içinde bir gözde veya her iki gözde sulanma çapaklanma şeklinde fark edilir. İlk bir yıl masaj uygulaması yapılır. Masaj burun kökünden, aşağı doğru sıvazlama şeklinde uygulanır. Günde 3-4 kez, 10-15’er defa bu masaj hareketini yapmak gerekir. Masajla kendiliğinden kanalın açılma ihtimali %95 civarındadır. Gözde yoğun çapaklanma, kızarıklık olduğunda antibiyotikli göz damlaları kullanılır. Çapakların gözde kurumaması için temizlenmesi gerekir. Bir yılın sonunda, şikayetler geçmezse kanal açılmadı demektir. O zaman “sondalama” denen işlem yapılır. Sondalama bebek küçük olduğu için anestezi altında uygulanır. İlk sondalamadan sonra yaşarma şikayeti geçmezse, 2 ay sonra ikinci bir sondalama daha yapılır. İkinci sondalama sırasında hastaya silikon tüp takılabilir.  Bununla da yaşarma geçmezse, bu kez dakriyosistorinostomi (DSR) denen ameliyat yapılır.

Şekil 2: Solda eksternal DSR (dakriyosistorinostomi) ameliyatının şematik görünümü ve sağda ameliyat sonrası silikon tüpün görünümü izlenmekte. 

Erişkinlerde göz yaşı kanal tıkanıklığı: Aktif enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisi uygulamak gerekir. Enfeksiyon düzelince dakriyosistorinostomi ameliyatı ile cerrahi olarak tedavi edilir. Tercihe göre anestezi altında burun kökündeki cilde yaklaşık 1 cm’lik bir kesi uygulanır. Burun kemiğinden yaklaşık 1x1 cm’lik bir parça çıkartılır. Göz yaşı kesesinden burun boşluğuna direkt geçiş oluşturulur. Bazı durumlarda geçici bir süre silikon tüp göz kapağındaki punktum denilen deliklerden geçirilebilir. Ciltteki kesi dikişlerle kapatılarak işlem sonlandırılır. Eksternal DSR %85-90 başarı oranı olan bir cerrahidir. Ayrıca klasik DSR operasyonu için genel durumu uygun olmayan hastalarda burun boşluğundan girilerek endoskopik lazer DSR operasyonu da uygulanabilmektedir.